Kitaplar | Konular | Çağımız ve Günümüz Meselelerine Fetvalar
ÖZÜR SAHİBİ ve UZVU EKSİK OLANLARIN İBADETİ
ÖZÜR SAHİBİ ve İBADETLERİ
1 - Soru: Kendisinde devamlı yellenme mazereti bulunan bir kimse, özür sahibi sayılır mı? Sahibi özür olan bir kimse, aldığı bir abdestle sadece bir vakit mi namaz kılabilir?
Cevap: Evet, özür sahibi olur. Özürlü olan bir kimse, vakit girdikten sonra aldığı abdest ile hem o vaktin namazını kılar ve hem de o vakit çıkasıya kadar kaza ve nafile olarak dilediği kadar namaz kılabilir ve Kur'an okuyabilir. (Büyük İslam İlmihali, madde 97-99)
2 - Soru: Özür sahibi olan bir kimse, her vakit ayrı bir abdest alacak. Bu abdesti ile namaz kıldırabilir mi?
Cevap: Kıldıramaz. Çünkü imamlığın altı şartından biri de özürlerden salim olmaktır. Ancak kendisi gibi özürlü olanlara namaz kıldırabilir.
3 - Soru: Sahib-i özrün, özründen başka, abdestini bozan başka bir hali vukubulsa, iki vakit arasında yapmak istediği herhangi bir ibadet veya Kur'an okumak için ayrı bir abdest alması gerekir mi?
Cevap: Özründen dolayı abdest alan kimsede, abdesti bozan başka bir hal vaki olsa, tekrar abdest alması gerekir.
4 - Soru: Bir kişinin ayaklarındaki rahatsızlıktan dolayı doktor "varis çorabı giyecek" demiş. Bu çorabı hiç ayağından çıkarmayacak, tavsiyesinde bulunmuş. Sonra aksi halde ayağının kesilmesi tehlikesinden bahsetmiş. Su isabet ettiği zaman sancının artmadığı ve fakat çorap ayaktan çıkarıldığı zaman tehlikenin bulunduğu ifade edilmektedir. Bu durum karşısında bahsi geçen hasta devamlı olarak çorap üzerine mesh edebilir mi?
Cevap: Bu kimse, önce hastalığın mütehassısı olan Müslüman ve fısk-u fücurdan uzak bir doktora görünmeli ve daha sonra o şahsın durumu fetva mevzuu olarak ortaya konulmalı ve cevap istenilmelidir. Hastalıklar her şahısta aynı derecede seyretmeyebilir. Bu itibarla, faraziye üzerine hüküm bina edilemez.
- Ali Efendi Fetvalarından: "Özür sahibinin abdesti, vaktin çıkması ile bozulur" (H.Ec. 1/5)
Açıklama: Bu fetva İmam-ı Azam Hazretleri'nin içtihadı esas alınarak verilmiş bulunmaktadır. Fukaha arasında tercih edilen ve müftabih olan da budur. İmam Ebu Yusuf'a göre, özür sahbinin abdesti, vaktin çıkması ile bozulduğu gibi, vaktin girmesi ile de bozulur. Mesela, özür sahibinin güneş doğduktan sonra aldığı abdest, öğle vaktinin girmesi ile bozulur. İmam Züfer, yalnız vaktin girmesi ile abdestin bozulacağı görüşündedir. Bu zatın ictihadına göre, özür sahibi, sabah namazı için almış olduğu abdest ile bayram namazını kılabilir.
- Behce Fetvalarından: "Oturarak namaz kılan kimsenin, kıyamda olduğu gibi, sağ elini sol elinin üzerine koyması sünnettir" (H.Ec. 1/9)
- Abdürrahim Fetvalarından: "Namaz kılan kimse, özrü olmadığı halde, ancak burnunu yere koyup alnını koymasa (namaz) caiz olmaz" (H.Ec. 1/9)
- Behce Fetvalarından: "Yaşlı veya (çok) zayıf olan kimse, oturarak namaz kılsa caiz olur" (H.Ec. 1/12)
- Ali Efendi Fetvalarından: "Oturduğu halde ima ile namazı kılmaya muktedir olmayan kimsenin fidye ödemesi lazım gelmez" (H.Ec. 1/12)
Açıklama: Mükellefiyetler, mevcut takata göre yüklenilmiştir. Bu takatin asgari haddi, namazı ima ile kılabilmektir. Bu kadara da gücü yetmeyen kimsenin fidye tasadduk etmesi icap etmez.
- Feyziye Fetvalarından: "Yürümeye gücü olmayan kötürüm kimse üzerine cuma namazı farz olmaz" (H.Ec. c. 1/12)
Açıklama: Cuma namazının vücubunun altı şartı vardır. Bunlar bulunmadığı zaman, bir kimse cuma namazım kılmazsa ahiret sorumluluğunu yüklenmez. Ancak kendisinde bu şartlar mevcut olmayan kimse, cuma günü camide hazır olur ve imamla birlikte cuma namazını kılarsa, o günün öğlesi yerine geçer. O şartlar şunlardır:
1 - Erkek olmak
2- Hür olmak
3- Mukim olmak
4- Sıhhati y erinde olmak
5- Gözleri sağlam olmak
6- Ayakları sağlam olmak
Bu şartlar dikkate alındığında kadınlara, köle ve esir düşmüş kimselere, en az üç günlük bir yere sefere çıkmış olanlara, hasta bulunanlara, gözleri ama ve ayakları kötürüm olanlara cuma namazının farz olmadığı ortaya çıkar. Fetvada bunlardan bir tanesi ifade edilmiş ve aynı durumda olan diğer kimselerin haline işaret edilmiştir.
- Abdürrahim Fetvalarından: "(Secdeye varamayacak durumda) hasta bulunan kimse, yerden iki karış yüksek bir tahta üzerinde secde etmeyip, ima (ile eda) etmesi gerekir" (H. Ec. c. 1/14)
Açıklama: Bir hastalığı ve mazereti bulunan kimse, secde emek için önüne masa, sandalye ve benzeri bir şey koyup onun üzerine secde etmemeli; ima ile kılmalıdır.
- Ali Efendi Fetvalarından: "Özürsüz kimseler, özür sahibi bulunan kimseye (cemaat olarak) uysalar caiz olmaz" (H.Ec. 1/10)
Açıklama: Sağlam insanın gerek tahareti, gerekse namaza ait erkanı yerine getirmesi daha kuvvetlidir. Özürlü insanın namazı ise zayıf bulunmaktadır. Kuvvetlinin zayıf üzerine bina edilmesi caiz değildir.
- Feyziye Fetvalarından: "Kıyama ve oturmaya gücü yetmeyen kimseye oturmaya gücü yetenin uyması sahih olmaz" (H.Ec. 1/3)
- Behce Fetvalarından: "Dilsizin dilsize imam olması caiz olur" (H.Ec. 1/14)
- Behce Fetvalarından: "Dilsiz olan kimse, okuyan imama uyması mümkün iken tek başına namaz kılsa caiz olur."
Açıklama: Dilsiz olan kimsenin kulağı da işitmediğinden, iktidasında ancak hareketleri gözü ile takip etmek imkanı kalmaktadır. Bir de mazur olan kimseye karşı şer'i müsaade genişlemektedir. Bu itibarla kendi başına namaz kılsa caiz olur.
5 - Soru: Küçük abdestini tutamayan bir kimsenin her namaz vaktinde kilotunu değiştirmesi icap eder mi?
Cevap: Özürlü kimsenin çamaşırına bulaşan ve özürden neş'et eden pis mayiler, özür devam ettiği müddetçe, namazın sıhhatine engel olmaz. Bu sebeple her namazda kilotu çıkarmak gerekmez. (Büyük İslam İlmihali, Ta-haretle ilgili kısım, madde 102)
6 - Soru: 20 yaşındayım, imamlık vazifesi yapıyorum. Yüzümde bulunan sivilcelerden arkamda da çıktığı oluyor. Bir zaman böyle devam ediyor ve kendi kendine iyileşiyor. Bu arada patlayan sivilcelerin kanı, elbiselerime bulaşıyor. Ben kanı gördüğüm zaman elbisemi değiştiriyorum. Fakat bazen de patladığından haberim olmuyor. Bu kanın ne zaman bulaştığını da bilemiyorum. O sırada geçen namazlarımı yeniden kılacak mıyım? Benim bu durumda imamlık yapmam caiz midir?
Cevap: İmam olacak kimsenin özürlerden salim olması gerekir. İlk önce bir cilt doktorunun tavsiyesine uyarak tedavi olunuz. Bu durumda imamlık yapmanız doğru olmaz. Fıkıh bahsinde "özür sahibi" olma şartları sizde mevcut bulunuyor ise, ezan okunduktan sonra abdest alıp namazınızı kılarsınız. Özür sahibi olmadığınız müddetçe sivilcenin patlaması ile abdest bozulur. Buna göre dikkat göstermeniz gerekir.
7 - Soru: Ayaklarımın üzerine, beş dakika diz çöküp oturduğum zaman topuklardan aşağı ayaklarım uyuşup kalıyor. Ne yapmam gerekir?
Cevap: Namazların dışında nasıl isterseniz oturun. Namaz içinde bilindiği gibi diz üzerine oturmaya bakın. Şikayetinizin iki sebebi olabilir: l- Hastalık, 2- Alışkın olmamak. Şayet bir hastalık yok ise otura otura zamanla alışacaksınız. Eğer bu uyuşma bir hastalıktan doğuyorsa kendinizi ehil bir doktora göstermenizi tavsiye ederim.
8 - Soru: Bir ayağı diz kapağından sakatlanmış bir kimse var. Ayağı bükülmüyor. Bu kimse, secde edeceği sırada ayağını ileriye doğru uzatarak namaz kılıyor. Bu şahıs imamlık yapabilir mi?
Cevap: Ehliyeti varsa yapabilir.
9 - Soru: Sahib-i özür olan bir kimse, burnundan ve idrar yolundan gelenleri pamukla tıkayarak durdurursa imam olması caiz olur mu?
Cevap: Özür sahibi bir kimse, burnuna veya mesaneye pamuk tıkayacak olsa özür sahibi olmaktan çıkar. (Büyük İslam İlmihali, 2. kitap, madde 101) Abdest aldıktan sonra özrü zuhur ederse, o abdestle başka bir namaz kılamaz. İmamlık yapması mümkün ve caiz ise de, namaz esnasında özrün zuhuru ihtimali bulunduğundan, ihtiyaten imamlıktan sarfı nazar etmelidir.
10 - Soru: Bir şahsın sol kolunda mazereti var. Bu kişi namaz kılarken tekbirde sol kolunu kulağına kadar götüremiyor. Bu kimsenin imam veya müezzin olması caiz olur mu?
Cevap: Kolundaki arıza namaz için gerekli olan temizlik yapmasına engel olmuyor ise ve namaz kıldırmaya ehliyeti mevcutsa imamlık veya müezzinlik yapmasında bir mahzur yoktur.
- Netice Fetvalarından: "İmam olarak vazife gören bir şahsın -özrü sebebiyle- sağ eliyle istinca etmesi caiz olur" (H.Ec. 1/8)
Açıklama: Bu müsaade, sadece imamla sınırlı olmayıp umumidir. Özrü sebebi ile sağ eliyle taharet alan bir kimsenin imamlık yapmasına bir engel olmadığını ifade etmektedir.
UZVU EKSİK OLANLARIN İBADETİ
1 - Soru: Kolu dirsekten aşağı kesik bulunan kimse abdest ve teyemmümde nasıl yapar?
Cevap: O kısmı abdest alırken yıkar, teyemmüm ederken mesheder.
- Behce Fetvalarından: "İki elleri olmayan ve abdest aldıracak kimsesi bulunmayan şahıs, dirseğine kadar kollarını yere, yüzünü de duvara (sürüp) mesh ederek teyemmüm yapar" (H.Ec. 1/5) Açıklama: İslam dini, namaz kılacak kimsenin mazereti nisbetinde kolaylık getirmiş ve bu suretle dini vazifelerin ihmaline set çekmiş; abdest almaya kudreti olmayan kimseye teyemmüm yapma kolaylığı göstermiştir.
- Behce Fetvalarından: "Yalnız bir ayağı bulunan kimsenin, diğer ayağı üzerine meshetmesi caiz olur" (H.Ec. 1/6)
Açıklama: Fetvada ifade edilen müsaade, diğer ayağın topuktan yukarı kısımdan kesilmiş olmasına bağlıdır. Ayağın topuğu mevcut olur ve ön kısmından en az üç parmak miktarı bulunmazsa, kesik ayağa da sağlam ayağa giyilen meste de meshetmek caiz olmaz.
- Netice Fetvalarından: "Tek kolu olanın imamlık yapması mekruhtur" (H.Ec. 1/9)
Açıklama: Bu meselede görülen kerahet, tek kollu bir kimsenin taharetini tam yapmasındaki zorluktan doğmaktadır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.