Kitaplar | Konular | Dört Incil Farkliliklari ve Celiskileri

1- KELİMENİN MENŞEİ

İncil kelimesi Yunanca "Kuangı?lion"dan gelmekle olup, "eu" iyi", angelion'da haber ma'nasına gelmektedir(l). Euan-gelion kelimesi, zamanla Evangelion ve Evangile sekinde değişime uğramıştır. İslâm kaynaklarında kullanılan "İncil" kelimesi. Yunanca "Evangİle"den alınmıştır. Kelimenin İngilizce karşılığı "Gospel"dİr. Eski İngilizcede "God Spell", Tanrı sözü anlamına gelmektedîr(2).

Sözlükte "iyi haber" ve "müjdeli haber" ma'nasına gelen İncil kelimesi iie, Hristiyan Kİtab-ı Mukaddesinin Yeni Ahid bölümünde yer alan ve Matta, Markos, Luka ve Yuhanna tarafından yazılan dört kitap kastedilmektedir(3).

1) İshak İbrahim Faris, Medhal He'l-Ahdi'l-Mesihiyye't-EvvelMısiT, ?, s.97 ; W.K.Lowther Clarke, Concise Bible Coıraneniary^-oaAon, 1952,p.6S5 ; Albert M. Besnard, Oliver Clement.RogerMehl, Hristiyan İlahiyatı, Çev. Mehmet Aydın, Ankara, 1983, s.145 ; Viebster Comprehensive DicHönary.İntemational Edition, V. VI, U.S.A.,19S6,p.439 Bkz. Webster Comprehensive Diclionary,V.l, p,135,V.II, p.1132

2) 3)

Xavier Jakob Jncil Nedir, Tarihî Gerçekler, Ankara,1985, s, 8; Muhammed es-Saidî, Dirase fi'l-Enacili'l-Erbaa ve't-Tevrat, Katar.1985,5.11

117

Bazı Hristiyan bilim adamlarına göre "İncil" kelimesi ile, "Inciller" kelimesini birbirinden ayırmak gerekir. Yeni Ahid metinlerinde geçen încil kelimesi, bir kitaba isim olarak verilen ve bu ma'nada kullanılan bir isim değildir. O, iyi haber anlamında, Hz. İsa tarafından sağlanan kurtuluş mesajı ma'nasında kul lanı l maktadır (4)- "Inciller" (Gospels) kelimesi ise, Hz. îsa'nın bu mesajını anlatan ve dört ayrı yazar tarafından kaleme alınan eserler anlamına gelmektedir(5)

Hristiyan inanana göre İndiler, Tann'nın yönetmesi ile, încil yazarları tarafından hatasız olarak yazılmış olmak özelliğini korumaktadırlar(ö). Havariler ve incil yazarları, konuşurken ve yazarken tamamı ile Tann'nın iradesi ile konuşmuş ve yazmışlardır. Kutsal ruh'un Hz.isa ile bütünleşmesi ile, HzJsa'da ortaya çıkan müjdeli haber ve vahiy için hiçbir sınırlama yoktur(7).

İslâm kaynaklarına göre incil, Allah (C.C.) tarafından, Hz. isa'ya vahyedilen kitabın adıdır{8). Nasıl diğer peygamberlere vahiy yolu ile kitaplar gönderilmiş ise, Hz.lsa'ya da kendisi dünyada olduğu sırada vahiy yolu ile İncil gönderilmiştir, îslârnî inanca göre Hz. îsa bir peygamberdir, İncil de ona vahyedilen kitabın ismidir.

4) Alfred Firnıin Loisy, The Birlh ofthe Christian Religion andıhe OrigaısoftheNew Tes!ament,Trans. fromFrench by L. P. Jacks, NewYork,1962,p.41

5) A. F. Loisy, a.g.e.,s.4\-42

6) George-P. Fisher. Essays on Ihe Supernatural Origins ofthe Chrismnity, New York, 1977, p. 9-10

7) W.Sarıday, Bible, E.R.E..V.H, New York,I951, p. 562-579

8) Kur'an-ı Kerim,Maide : 46^7

118

Hristiyan inancına göre, Hz.îsa dünyada iken, ona İncil adı İle müstakil bir kitap nazil olmamıştır. Aslında onun böyle bir kitap meydana getirme gayesi de yoktu. O, kimseden încil adı ile bir kitap yazmasını istememiş ve bu yolda herhangi bir emir veya talimat vermemiştir. Hz. Isa, halkın arasında dolaştığı üç yıl boyunca sadece konuşmuş, insanlara hitab etmekle yetinmiştir. O, dünyadan ayrıldığı zaman, arkasında încil adı ile bir eser bırakmarnışbr(9). Hz. isa'nın dünyadan ayrılışından sonra talebeleri, onun halka öğrettiği şeyleri onlara öğretmeye devam etmişler, birçok ülkeye gidip bu görevi yerine getirmeye çalışmışlardır. Bunlar, gidip dolaştıkları yerlerde özellikle Hz.Isa'nın öğretilerini anlatmakla beraber, onunla birlikte oldukları sırada görmüş oldukları mucizeleri, onda müşahede ettikleri olağanüstü halleri, onun çarmıha gerildikten sonra yeniden d ir İl erek göğe çıkışını ve hayatının diğer safhalarını İnsanlara izah etmişlerdir(l 0). Tebliğ hayatının ilk günlerinden itibaren, Hz.îsa ile beraber olan bu kimseler Havarilerdir. Havariler, başından itibaren onu takip etmiş, onunla beraber yaşamış ve ona Öğrencilik yapmışlardır. Bu öğrencilerden bazıları, tebliğ görevinin daha iyi yapılabilmesi ve kendilerinden sonra bu görevi ifa edeceklere rehber olması için, Hz.îsa'dan duydukları, gördükleri şeyleri yazmışlardır. Bu yazılara, zamanla bir takım ilâveler yapılmak sureti ile günümüzde mevcut olan înciller meydana gelmiştir (11).

Görüldüğü gibi Hristiyan kaynaklar, Hz. isa'ya vahiy yolu ile nazil olmuş bir incilin varlığını kabul etmemektedir. Kitap olarak bugün elde mevcut olan Inciller, Hz.Isa'nın her hangi bir emir ve direktifi olmadan, onun öğrencileri tarafından

9) Kavier Jakob,a.g.e.,s.lO

10) Deniş Clark, Siretu't-Mesih ve Teattmulı, Kahire, ?, s.l l

11) D.Clark,a,g.e., s.ll

119

yazılmışlardır. Bunlar, Yahudilikteki Tevrat ve Islâmİ- yetteki Kur'an-ı Kerim gibi vahiy yolu ile nazil olmuş kitaplar değildir.

Matta, Markos, Luka ve Yuhanna tarafından yazılan dört kitaba incil adı verilmekle beraber, bazen bu "încil" sözü ile, bu kitapların yamsıra Yeni Ahidİn diğer yirmiüç kitabı da kastedilmektedir(12). Hristİyanlıkta hemen hemen her kavramda görülen karışıklık ve muğlaklık, incil kelimesinde de görülmektedir. Bir yandan, yazılmamış durumda olan Hz. isa'nın topyekün mesajının adı încil, öbür yandan dört Evan-gelist'in yazmış olduğu dört ayrı hayat hikayesinin isimleri incil, diğer yandan bu dört hayat hikayesi ile beraber. Resullerin işleri, yirmibir Mektup ve bîr Vahiy'den müteşekkil yir-miyedi kitabın isimleri de İncil oluyor(13)! Dördüncü asrın ortalarından günümüze kadar intikal etmiş dört incil metni bulunduğu ve bu dört ayrı metinde büyük farklılıklar görüldüğü halde, yine incilin bir olduğundan bahsedilebilîyor!

islâm kaynaklarına göre İncil bir tanedir ve Hz. İsa dünyada olduğu sürece onu insanlara tebliğ etmiştir. Ancak bu incilin, Hz. Isa zamanında yazılı halde bulunup bulunmadığı konusunda bir açıklık yoktur. Tevratın, Hz. Musa zamanında levhalara yazılarak Ahid Sandığında muhafaza edilmesi. Kur'an ayetlerinin vahiy katipleri tarafından yazılması ve Hz. Muhammed'in vefatından sonra, onların toplanarak tasnif edilmesi gibi, acaba İncil de bu tarzda yazılmış ve toplanarak

12) A.F.Loisy,a^.e., s. 41; X. Jakob ,a.g.e., s. 8

13 ) Yeni Yaşam yayınlan tarafından bir kurula hazırlatılan Yeni Ahidin tercümesinin tamamına "Müjde, İncilin Çağdaş Bir Çevirisi" adı verilmiş, böylece sadece Matta, Markos,Luka ve Yuhanna'nın yazmış olduğu eserlere değil, Yenî Ahidin tamamına İncil adı verilmiştir. Bkz. Müjde, İncilin Çağdaş Bir Çevirisi, İstanbul.1987,

120

bir kitap halinde Hz.İsa zamanında tasnif edilmiş midir? Onun yazılı olarak muhafazası yapılamamış ise, eksiksiz ola- . rak hafızalarda tutuİabilmiş midir? Hz. İsa'nın, kavmi arasında çok kısa bir süre kalması (en iyimser bir tahminle üç yıl), bu dönemde mevcut olan baskı ve zulüm, incilin sağlıklı bir şekilde yazılıp toplanmasını oldukça güçleştirmiş olmalı-dır(14). En fazia üç sene süren tebliğ döneminde bir yandan, müstemlekeci Putperest Roma yönetiminin baskısı, öbür yandan, hilekâr ve kıskanç Yahudi hahamlarının entrika ve jurnalleri, Hz.İsa ve Havarilerine İncil ayetlerini yazma ve toplama hususunda büyük güçlük çıkarmış olmalıdır. O dönemde İncil ayetlerinin yazılması mümkün olmuşsa bile, bunların muhafazası, toplanması ve yeni nüshalarının yazılması, gitgide artan zulüm ve baskı yüzünden adeta imkânsız hale gelmiştir.

Bazı Hristiyan araştırmacıların, Hz.îsa zamanında yazılı bir İncil'in bulunmadığı şeklindeki beyanlarına rağmen, M.S. ikinci yüzyılın başlarında yaşamış olan Papias ve İreneaus gibi Hıristiyan müellifler, elde mevcut olan dört İncil ortaya çıkmadan önce, Hrİstiyanların elinde Matta tarafından yazılmış ve sözler ma'nasına gelen "Logia" isimli bir metnin bulunduğunu, Matta'nın bunu tbranice-Aramice yazdığını, şimdi elde mevcut olan Matta İncilini, bu Logia'yı genişleterek Yunanca olarak kaleme aldığını ifade etmektedirler(15).

Bir kısım Hristiyan müelliflere göre, Logia'nın metni oldukça kısa olup, fazia önemli değildir. Papias'ın verdiği habere göre Matta, Logia'yı Hz. Isa daha dünyada İken

14) Muhammed Ebu Zehra, Muhadara(fi'n-Nasraniyye,K?(hİTe,\966, s.32

15) X. Jakob,

121

İbranice olarak yazmıştır. Logia'da sadece Hz.isa'nın sözleri vardır. Bu yönü ile Logia'nm değeri daha da artacakken, onun fazla önemli olmadığı nasıl söylenebilir? Malesef bugün bu Logia'nın ne aslî nüshası, ne de aslî nüshadan yapılmış kopyaları vardır. Dolayısı ile onun muhtevası hakkında yeterli bir bilgiye sahip olmak mümkün değildir. Durum böyle iken, onun önemsiz olduğunu bu müellifler nereden anlıyorlar?

İlk dönem Hristiyan müelliflerin, Logia'nın varlığını haber vermelerinin yamsıra, XVIII. yüzyıldan itibaren İnciller üzerinde araştırma yapmaya başlayan bazı Bafih ilim adamları, halen elde mevcut dört İncil daha ortaya çıkmadan önce, tek bir İncil'in mevcut olduğunu, mevcut İndilerin bu incil-den istifade edilerek yazıldığını haber vermektedirler. Bu araştırmacılardan Lessing, XVIII. yüzyılın sonlarına doğru ortaya attığı bîr tez ile dört İndiden önce, aslî bir İncil'in var olduğunu, bunun dilinin Aramice olduğunu, Matta, Markos ve Luka'nın, İndilerini yazarken bundan istifade ettiklerini söylemiştirfl6). J. G. Eichhon da bu ilk asir nüshanın varlığını haber vermektedir. J. Wellhausen'e göre, bu ilk aslî nüsha Markos'a aittir. Markos Aramice olarak bu ilk nüshayı yazmış, bilâhere bunu genişleterek Yunancaya çevirmiştir. Ona göre, Matta ve Luka İndileri, bu Aramice aslî nüsha ile, bunun Yunancaya tercüme edilen nüshasından istifade edilerek yazılmışlardır. Zahn'a göre, bu aslî nüsha, Markos'a değil, Matta'ya aittir. Halen elde mevcut olan Matta ve Markos, bu aslî nüshadan istifade edilerek yazılmışlardır. L. VVaganay ise, aslî nüshanın Markos'a ait olduğunu söylemekte ve Mar-kos'un bunu, Petrus'un vaazlarından istifade derek yazdığını ileri sürmektedir. Ona göre bu Aramice aslî nüshadan, Aramice olarak Matta kopya edilmiştir. Yunanca yazımış

16) Suat Yıldırım, Mevcut Kaynaklara Göre ffristiyanlık, Ankara, 1988,s.94

122

olan Matta ile Luka, bu Aramice yazılı olan Markos ve Matta'ya dayanılarak kaleme alınmıştır(17).

Yine bazı incil araştırmacılarına göre, halen elde mevcut

olan indilerden önce Hz.îsa'mn sözlerini ve mucizelerini

ihtiva eden yazılı küçük ve müstakil parçalar vardı. Mevcut

İndilerin yazarları, eserlerini kaleme alırken bu parçalardan

istifade etmişlerdir (18).

Yukarda verilen bn bilgilerden daha da önemlisi, bizzat İndilerde bulunan bazı ifadelerdir, indilerde ve Yeni Ahidin diğer kitaplarında, gerek Hz.İsa'nm ve gerekse Havarilerin, tekil sığası ile bir İncil'in varlığından sözettiklerini görmekteyiz. Bunlardan sunacağımız iki örnek, İncil kelimesinin, Hz. İsa'nın mesajı ma'nasına gelmesinden çok, Allah(C.C)Tın Hz. isa'ya vahyettiği İncil kitabı ma'nasına geldiğini ispatlar niteliktedir. Bunlardan bir tanesi, "Yahya ele verildikten sonra İsa, Allah'ın İnciİini vaaz ederek Gali!e(Celile)'ye gelip dedi: Vakit tamam oldu. Allah'ın melekûtu yakındır. Tevbe edin ve İncile İman eyleyin! " (19) şeklindedir. Burada Hz.îsa, Allah (C.C.)'m İncilini vaaz etmektedir. Yani incil Allah'ındır, İsa sadece onu vaaz etmektedir. İkinci örnek, Yahya'nın adamlarının gelip Hz.İsa ile konuşmaları sırasında, Hz. isa'nın onlara söylemiş olduğu şu sözdür: "Yahya'ya bildirin! Körlerin gözleri açılıyor, topallar yürüyor, cüzzamlılar temizleniyor, sağırlar işitiyor, ölüler kıyam ediyor ve fakirlere İncil vaaz olunu-yor"(20). Bu ifadede Hz.İsa'nın, İncili vaaz ettiği açıkça görülüyor. Eğer İncil ile kastedilen ma'na, Hz.îsa'mn hayat

17) S. Yıldırım, a.g.e.,s.94

18) S. Yıldırım, a.g.e., s.94

19) Kilab-ı Mukaddes, Markos,l:l4~l5

20) Kitab-ıMııkaddesMıHa.l 1:2-6

123

hikayesi ve sözleri ise, bu iki parçada böyle bir anlam çıkarmaya imkân yoktur. Bu ifadelere göre Hz.îsa, bir vaiz olup Allah'ın İncilini vaaz etmektedir, kendi hayat hikayesini ve sözlerini değil, Allah'tan vahiy yolu ile aldığı İncil'i insanlara tebliğ etmektedir(21). "Allah'ın İncili" İfadesi, bütün diğer anlamlan ortadan kaldırmakta, sadece vahiy mahsûlü olan ilâhî emir ve yasaklar ma'nasım akla getirmektedir. Ayrıca bu İfade, Petrus ve Pavlos'un mektuplarında da yer almak-tadır(22).

Hz.İsa, babasız olarak dünyaya gelmekle beraber o, Yahudi bir aileden gelmiş ve Yahudi kültürü ile yetişmiş bir kişi idi. Dolayısı ile o, bütün Yahudi ananelerini bilmekte idi, O, Yahudilerin beklemekte oldukları Mesih hakkında fikir sahibi olduğu gibi, Mesihliğin fonksiyonlarından da haberdar idi. Nitekim o, kendisinin Mesih olduğunu İlân ederek ortaya çıkmıştır. İncÜlere göre kendisine yöneltilen "Sen Mesih misin, İlya mısın, yoksa Yahya mısın?" şeklindeki sorulara o, hep kendisinin Mesih olduğunu açıklamak sureti ile cevap ver-

21) Hristiyanlar, bu durumu ancak Hz. İsa'nın ulühiyeti İle izah edebilmektedirler. Onlara göre oğul İsa, baba Allah ile aynı olduğu için, yani o,Tanrı i!e aynileştiğinden, Allah'ın incili, İsa'nın İncilinin aynısıdır. Öyle ise, Hz. İsa neden Allah'ın İncilini vaaz etmiştir? Eğer İsa ilâlılık mertebesnıde ise,"İsa, Allah'ın İncilini vaaz ediyordu" cümlesi ninma'nası şu şekilde değiştirilebilir;Allah,Allah'ın İncilini vaazedi -yor du." Bu durumda sanki birinci Allah, ikinci Allah değil, aksine İsa ikinci derecede olarak birinci Allah'ın biraz altında kalıyor, dolayısı ile ondan İncili alıp insanlara ulaştırıyor. Sinoptik İndilerde baba Allah, oğul Isa ifadeleri sık sık geçmesine rağmen, oğulun ilâhhğım açıkça gösterenhiçbir delil mevcut değildir. Aksine İsa'nın insanlığım teyid etmek üzere sık sık "İnsanoğlu "tabiri geçmekledir. Bkz.Kitab-ı Mukaddes,Mo/ta,10:23

22) Kitab-ı Mukaddes, Pelrus'un Birinci Mektubu, 4: 17; Romalılara Mektup, 1:16

124

rnîştir{23). Yani o, Yahudilikteki Mesihliğin ma'na ve fonksiyonunu biliyordu. Kur'an-ı Kerimde de o, "Meryem oğiu Mesih İsa" olarak isimlendirilmekte(24) ve İsrail oğullarına peygamber olarak gönderildiği bildirilmektedir(25). Yahudi an'anesine göre, Mesih derecesinden çok daha aşağıda olan nebilerin dahi kitabı vardır. Hz.İsa, İndilere göre Tevrat) bilmekte ve ondan misaller getirmektedir. Demek ki o, Hz. Musa'yı tanımakta ve Tevratı bilmektedir. Yahudi an'anesine göre Hz. Musa, Tevratı hemen yazıp Ahid Sandığında muhafaza ettiğine göre, Hz.İsa'nın bundan da haberi olması gerekir, Bütün bu bilgilerden sonra, nasıl HzJsa'nın dünyada iken bir kitap yazdırmadığı ve bunu yapmak gibi bir niyete sahip olmadığı söylenebilmektedir? Hristiyan inancına göre Hz. İsa, Mesih olarak bütün diğer peygamberlerden, dolayısı ile Hz. Musa'dan da üstün olduğuna göre, ondan daha aşağı seviye-dekilerin kitapları olduğu halde onun neden* bir kitabı bulunmasın? O, Hz. Musa dahil bütün peygamberlerden üstün olduğuna göre, onun da bir kitabı olmalı ve bu kitap, diğer kitaplardan daha üstün olmalıdır. Bir yandan onu Mesih, hatta Allah'ın oğlu kabul edip, öbür yandan onun dünyada iken bir kitaba sahip olmadığını söylemek büyük bir yanlışlık olur. Zira Mesih demek ıslatıcı, bozulan dini ve cemiyeti düzeltici demektir. HzJsa hem Mesih olacak, yani bozulmuş İsrail cemiyetini ıslah için gelmiş ve yeni bir din ortaya koymuş olacak, hem de yeni bir dinîn ortaya konması için asgari olarak gerekli olan bir kitaba sahip olmayacak, bu mümkün değildir. O, bir yandan "Ben Mesih'im, Allah'ın oğluyum, geçmişteki ve gelecekteki işlenmiş ve işlenecek olan

23) Kitab-ı Mukaddes, Markos, 8 :27

24) Kur'an-ı Kerim, Al-i İmran :45

25) Kur'an-ı KerinMJ-î İmran :49

125

bütün günahların bağışlanması, bütün insanlığın kıyamete kadar kurtuluşu için geldim " diyecek, hem de kendi peşinden gelen insanlara rehber olmak üzere yazılı bir kitap bırakmayacak, bu nasıl mümkün olabilir? Kendisi dünyadan ayrıldıktan sonra, insanlarla bir daha yüzyüze konuşamıyaca-ğına göre, eğer o, arkasında bir kitap bırakmamışsa kıyamete kadar onun peşinden gidecek olan insanlara ne rehberlik edecektir?

Hz.İsa'nın, dünyada iken İncilin yazılması için bir emir ve direktif vermediği şeklindeki Hristiyan görüşünün temelinde, Hristiyanlığın vahiy ve peygamberlik anlayışı vardır. Bu dindeki vahiy ve peygamberlik anlayışı, diğer dinlerdeki, özellikle Islâmiy etteki vahiy ve peygamberlik'an l ayışından çok farklıdır. Hristiyan inancına göre incil yazarları (Evange-Hstler veya încilciler), Hz.îsa'mn sözlerini, mucizelerini ve hayaünı yazarak, onun dünyada iken insanlara verdiği mesajı, kendisinden sonra gelenlere aktarmak görevim ifa etmişlerdir. Hz.îsa'mn yapmadığı kitap yazma işini, öğrencileri yapmışlardır. Ancak onlar, bu isi yaparken rastgele değil, ilâhî bir görevlendirme sonucu bunu yapmışlar, kitaplarını yazarken kendilerine vahiy ve ilham gelmiştir. Allah'tan gelen ilham, onları her hangi bir hata yapmaktan korumuş-tur(26).

Hz.İsa'nın dünyada iken ihmal ettiği kitap yazma işini, öğrencilerine bırakması doğru olabilir mi? O, bir yandan kendisinden sonra Havarilerini yönetecek olan kişiyi dahi seçerken, Öbür yandan, Havarilerine, öğrencilerine ve kendisi dünyadan ayrıldıktan sonra onu takib edecek olan kişilere rehber olacak bir kitabı neden onlardan esirgeyip bu işi öğrencilerine bırakıyor? tiz. İsa dünyada iken İncil yazacak olan

26) XavjerJakob,a.s.e.,s.l36

126

kişileri seçmerniştir. Bu iş, Havarilerin başkanlığı kadar da mı önemli değildi ki, o bu işi yapmamıştır? Acaba Petrus'a, "Kuzularımı sana emanet ediyorum" diyen Hz.İsa, neden İncili yazacak olan kişilere, "Ben sizi kitap yazmak üzere görevlendiriyorum" diyerek onları seçmemiştir? ilerde daha açık şekilde göreceğimiz gibi, kimliği, mesleği, hatta yaşadığı çağı meçhul pekçok kişi İncil yazmış, ortaya büyük bir kaos çıkmıştır. Şayet Hz.îsa zamanında yazılı bir incil yok idi ise, onun, İncil yazarlarını mutlaka tayin etmesi gerekirdi. Eğer o, ismen yazarları tayin etse İdi, bu kargaşa ortaya çıkmazdı.